سلام به همگی. امیدوارم حالتون خوب باشه. نیمه شعبان رو هم به همتون تبریک میگم. فیلم نیاز رو دیروز دیدم. قبل از دیدن فیلم ، تعریف های زیادی ازش شنیده بودم. باید بگم که لیاقتش رو داشت. نیاز، یه فیلم ساده است، و به شدت ساده. یه قصه یه خطی، البته با پرداخت درست داره و یه شخصیت ساده شهرستانی. یه نوجوون که تو تهران دنبال کار می گرده. در عین این سادگی، اما یه نکته مهم وجود داره: ما تو این فیلم با یه شخصیت واقعی و قابل باور روبرو هستیم. درکل شخصیت های واقعی توی سینما ، به این سادگی بوجود نمیان. میشه این مساله رو معادل سهل و ممتنع دونست. فیلم های به ظاهر ساده، اما درست و واقعی، پیچیدگی های زیادی پشت سادگی ظاهری شون دارن، و در کل آثار هنری بزرگ، آثار به ظاهر ساده ای هستن که پیچیدگی رو پشت سر گذاشتن و به سادگی رسیدن. هرچند به نظر میاد که شخصیت های منفی فیلم، کمی ضعیف هستن. در کل به نظرم فیلم نیاز، فیلمیه که امروز، نیاز بیشتری بهش حس میشه، و گذر زمان نه فقط باعث کهنه شدن اون نشده، بلکه حتی به نظرم تازه تر شده. فیلمی درباره فقر شرافت مندانه‌ی قهرمان کوچک، اما فداکار فیلم.
لینک تماشای فیلم نیاز:
https://www.aparat.com/v/uh1i7
پی‌نوشت: متاسفانه نسخه باکیفیت بالای فیلم رو در سرویس فیلیمو و سرویس های مشابه پیدا نکردم، به همین خاطر نسخه ضبط شده از صداوسیما رو گذاشتم.
تو این قسمت میخوام توضیح بدم که تعلیق یعنی چی؟ و چه کارکردی داره؟ تعلیق چیزیه که شما رو پای تلوزیون نگه می داره و باعث میشه یه فیلم رو تا آخر ببینید. درواقع بدون تعلیق، مخاطب تمایلی به دیدن ادامه فیلم شما نداره. حالا این تعلیق چجوری ایجاد میشه؟ توی توضیح داستان گفتیم داستان به طور خلاصه یعنی: ایجاد یک بحران، و حل اون بحران توسط شخصیت‌ها. به این ترتیب، میشه تعلیق رو اینجوری تعریف کرد: *بی خبری قهرمان داستان از بحران و از خطراتی که در مسیر تهدیدش میکنه؛ درحالی که مخاطب نسبت به اون خطرات آگاهی داره.* بزارین با یه مثال توضیح بدیم: فرض کنیم قهرمان داستان به یه دام یا تله نزدیک میشه، اما خودش خبر نداره. به این ترتیب، مخاطب منتظر می مونه تا بدونه آیا قهرمان داستان می تونه از این تهدید جون سالم به در ببره یا نه؟ بی خبر بودن مخاطب هم، مثل بی خبر بودن شخصیت های داستان میتونه تعلیق ایجاد کنه. درواقع ما منتظر می مونیم تا بدونیم بحران، چجوری توسط قهرمان یا شخصیت های داستان حل میشه؟ و اصلا حل میشه یا نه؟ تعلیق نه فقط در سینما، بلکه در ادبیات و حتی در زندگی عادی ما هم وجود داره. هیچکدوم از ما نمی دونیم فردا چه اتفاقی قراره برامون بیوفته. بنابرین ما همیشه در تعلیق به سر می بریم. فرقش با سینما و ادبیات اینه که ما نمی تونیم تو اتفاقات فیلم یا داستان دخالت کنیم، اما در زندگی عادی خودمون می تونیم. مثل زمانی که موقع تماشای مسابقه پای تلوزیون، گاهی داد می کشیم: بدو، بدو، بدو! این هیجان ناشی از مرزیه که بین ما و اتفاقی که عملا داره میوفته، وجود داره. یکی از نمونه های خوب تعلیق، فیلم شمال از شمال غربی هیچکاکه. در این فیلم، خطرات زیادی قهرمان داستان ما رو تهدید می کنه، درحالی که خودش از این خطرات بی خبره. بعضی از منتقدها، تعلیق در آثار هیچکاک رو، نوعی نقد مدرنیته می دونن. درواقع از این نظر، انسان مدرن مثل کسی می مونه که خطرات زیادی تهدیدش میکنه، اما خودش نسبت به آینده و نسبت به خطرات جهل داره و توی بیخبری زندگی می کنه. از این نظر بهترین شکل نمایش انسان مدرن، استفاده از عنصر تعلیقه. پایان.
تماشای فیلم شمال از شمال غربی:
https://www.aparat.com/v/vFUfw
نقد مسعود فراستی به فیلم شمال از شمال غربی:
دله‌دزدهای فروشگاه، نمونه خوب یه فیلم حاشیه شهریه. معمولا حاشیه‌نشین‌ها هیچوقت جلوه خاصی توی سینما نداشتن. این فیلم لااقل برای خود من این نکته رو داشت که از حاشیه‌نشین‌ها هم میشه هنر آفرید. کورئیدا، کارگردان فیلم، مستندساز هم بوده و همین باعث شده فیلم انقدر با جزییات ساخته بشه که شما احساس میکنی داری فیلم مستند می‌بینی، نه داستانی. علاوه بر فضاسازی دقیق، بازی‌های قوی بازیگراها، این احساس رو تقویت میکنه. در مجموع دله‌دزدهای فروشگاه، یه فیلم با موضوع خانواده است که تاثیر حاشیه نشینی تو جوامع صنعتی رو بر خانواده نشون میده. این مساله تو کشورهای غیرصنعتی میتونه ابعاد دیگه ای داشته باشه، در عین حال فیلم نکات خوبی برای ما هم داره. پایان.
لینک تماشا و دانلود فیلم:
فیلم رو چند وقت پیش دیدم و لذت بردم. فیلم خوبیه. کارگردان دقت نظر خاصی تو فیلم به کار برده. بیشتر از داستان و فضاسازی، شخصیت پردازی موفق فیلم جلوه می کنه و همه شخصیت های اصلی و فرعی فیلم به خوبی پرداخت شدن. موضوعش درباره مسائل کارگری هست و بروکراسی یا به اصطلاح کاغذبازی و حقی که از طبقات محروم گرفته شده. کارگردان فیلم (کن لوچ)، تجربه زیادی تو این جور موضوعات داره و تقریبا میشه گفت به همین موضوع معروفه. کن لوچ حدود پنج دهه سابقه فعالیت هنری داره، و موضوعاتی مثل کار، کارگر ، استعمار ، ظلم و موضوعات اجتماعی ، همیشه مضمون آثارش بوده. همین تجربه باعث شده، فیلم در عین سادگی، اما خیلی دقیق باشه و کمتر فیلمی بتونه مثل اون شخصیت هایی مثل دنیل بلیک ارائه کنه که از همون شروع فیلم، مخاطب باهاش همذات پنداری میکنه. پایان.
لینک دانلود و تماشای فیلم:
فیلم تصادف ظاهرا یک فیلم ضد نژادپرستی است. اما به نظرم فیلم حرف های بیشتری برای گفتن دارد. یکی از مسائل رایج در هنر و سینما این است که افراد طبقه، نژاد، مذهب و آیینی که به آن تعلق دارند را نمایندگی می کنند. همین امر موجب می شود که ما افراد را، بر اساس طبقه، نژاد، قومیت و مذهبی که به آن تعلق دارند مورد ارزیابی قرار دهیم، نه بر اساس آنچه واقعا خود او هست. درحالی که آزادی و اختیار انسان در انتخاب رفتار و روشی، متضاد با آیینی که به آن تعلق دارند، غالبا انکار می شود. نیز این حقیقت غیر قابل انکار است که فرد هنگام تولد اختیاری در انتخاب طبقه اجتماعی، نژاد و آیین خود ندارد، و بعدها ممکن است عقاید خود را تغییر دهد، درحالی که همچنان متعلق به آن طبقه و نژاد و مذهب شناخته شود. اگرچه کلی نگری در علوم اجتماعی چنانچه عرض شد، باطل است، اما همچنان قضاوت بسیاری از افراد بر مبنای کلیت گرایی صورت می گیرد. فیلم به ما نشان می دهد هر فردی از هر نژاد و طبقه ای که باشد، اما در درون خود، انسان است، و حتی اگر شرور باشد، در درون خود واجد نیروهای خیر است. تنها با نزدیک شدن به درون فرد است که می توان او را شناخت و نیروهای خیر نهفته او را بیدار کرد، نه با شناخت طبقه و نه نژاد او. از این جهت به نظرم فیلم تصادف، یکی از بهترین فیلم های بیست سال اخیر تاریخ سینما است. پایان.
تماشای آنلاین و دانلود فیلم از لینک زیر:
عدالتخواهی و محافظه کاری
بخش دوم: دکتر جِکیل و آقای هاید
در یادداشت قبلی گفتیم که عدالتخواه کسی است که "می خواهد از وضع موجود، به سوی وضع مطلوب حرکت کند." مفهوم مقابل عدالتخواهی، محافظه کاری است. گفتیم محافظه کار کسی است که یا تمایلی به حرکت از وضع موجود به سوی وضع مطلوب ندارد، یا در برابر این حرکت مقاومت می کند.
تلاش من در این مطلب آنست که نشان دهم، عدالتخواهی و محافظه کاری، به صورت خالص، آنگونه که ما اطلاق می کنیم وجود ندارند. در واقع این دو نیروهای درونی وجود انسان هستند. انسان همیشه درگیر برهم کنش های این دو نیرو در درون خود است. در مبحث شخصیت پردازی که پیشتر بحث شد، این نکته قابل ذکر است که داستان نویس باید سعی کند کشش ها و تضادهای درونی شخصیت را به ما نشان بدهد. هیچ شخصیتی خیر یا شر مطلق نیست، بلکه در تقابل نیروهای خیر و شر در درون خود گرفتار است.
یکی از نمونه های خوب این نوع شخصیت پردازی، رمان دکتر جِکیل و آقای هاید، نوشته رابرت لویی استیونسن است. آقای هاید، نماد نیروهای شر درونِ دکتر جِکیل است. دکتر جکیل به این دلیل که در میان مردم شخص محترم و معتمدی است، از انجام اعمال ناشایست ابا دارد. اما میل درونی او به انجام اعمال خبیث، و خوشگذرانی ناشی از آن، در درون اوست. دکتر جکیل از ترس اطرافیان، سالها این میل درونی را سرکوب می کند. آقای هاید، در واقع وسیله ای برای آن می شود تا دکتر جِکیل، این میل درونی را آزاد کند. چرا که آقای هاید، برخلاف دکتر جِکیل، شخص محترمی نیست و از انجام اعمال ناشایست ابایی ندارد.
تنها با درک این کشش ها و تضادهای درونی، موفق به درک واقعیت محافظه کاری خواهیم شد. محافظه کاری درواقع وسیله و دستاویزی برای بروز و آشکار شدن امیال شر درون آدمی، و در عین حال وسیله ای برای پنهان کردن و سرپوش نهادن بر آن است. دقت کنید که این امور بیشتر در عالم ناخودآگاه رخ می دهد. یعنی محافظه کاری واکنش ناخودآگاهی است برای آزاد گذاشتن امیال شر درون انسان. و همین ناخودآگاهی باعث می شود شخص محافظه کار، گاه خود نیز از آن غافل بوده و نسبت به آن آگاه نباشد.پایان.
عدالت خواهی را می توان خیلی ساده اینگونه تعریف کرد: حرکت از وضع موجود به سوی وضع مطلوب. محافظه کار شخصی است که تمایلی به این حرکت از خود نشان نمی دهد، یا در مقابل آن مقاومت می کند. محافظه کاری را می توان به دو نوع و یا دسته عمده تقسیم کرد:
1-دسته اول کسانی هستند که نسبت به مسیر تردید دارند. آنها غالبا می پرسند: " عدالت اصلا چیست؟ چگونه باید تحقق یابد؟ ما باید چه مسیری را طی کنیم؟ چه کسی انتهای مسیر را تضمین می کند؟ اصلا چه امکاناتی برای تحقق عدالت داریم؟" این دسته مانند کسانی هستند که با پازلی به هم ریخته روبرو شده اند، اما گمان می کنند که اگر بخواهند آن را مرتب کنند، به نتیجه نرسیده و پازل نامرتب تر خواهد شد. یا مانند کسی که می ترسد هنگام اصلاح ابرو، به چشم نیز آسیب بزند. از این رو هرگونه تلاشی برای بهبود اوضاع، بیهوده است، چرا که به وضعی بدتر از وضع موجود منتهی می شود. نمونه های شکست خورده در میان چند قرن جنبش های عدالتخواهانه، همواره مورد اشاره این گروه اند.
2-دسته دوم کسانی هستند که برقراری عدالت، منافع آنها را زیر سوال می برد. آنها عدالت خواهی را تحمل نخواهند کرد، زیرا آن را در تضاد با منافع خود می بینند. دسته دوم قطعا برای باطل کردن تفکر عدالت خواهانه، دست به استدلال های مفصل خواهند زد و حتی از استدلال های دسته اول استفاده خواهند کرد. اما آنها یک فرق اساسی با دسته اول دارند: دسته اول به لحاظ نظری عدالت خواهی را محل اشکال می داند، اما این نکته برای دسته دوم صرفا بهانه ای برای حفظ منافع خواهد بود. اما این دو دسته عملا مانند هم استدلال خواهند کرد و برای تردید در عدالتخواهی، ادبیاتی مشابه دارند. تنها از درک موقعیت اجتماعی-اقتصادی شخص محافظه کار و منافع احتمالی او می توان تشخیص داد که: آیا شخص محافظه کار به لحاظ نظری در عدالت تردید دارد؟ یا از به خطر افتادن منافع خود هراس دارد؟ بیان پیچیدگی های محافظه کاری مجالی دیگر می طلبد، اما به عنوان نکته پایانی باید اشاره کرد که استدلال های به ظاهر منطقی محافظه کارانه در خودآگاه، ممکن است ریشه در ترس ناخودآگاه محافظه کار از به خطر افتادن موقعیت اجتماعی اش داشته باشد. پایان
کن لوچ، کارگردان حامی طبقه کارگر
بیش از پنج دهه از آغاز فعالیت هنری کن لوچ می گذرد. او اکنون روزهای هشتاد و سه سالگی اش را می گذراند و تا کنون بیش از پنجاه فیلم و سریال را کارگردانی کرده است. شاید فیلم های او به لحاظ فرمال، آنچنان قوی نباشد (هرچند فیلم خوبی مثل "من، دنیل بلیک" دارد)، اما آنچه موجب ستایش کن لوچ، از دیدگاه حقیر است، دغدغه های ارزشمند اوست. کن لوچ از معدود فیلم سازانی است که می توان او را "ارزشی" نامید. نه مانند برخی ارزشی های وطنی، که تنها نقابی از ارزش ها بر چهره دارند. آنچه سبب تمایز او از سایر فیلمسازان است، تلاش پنجاه ساله او برای برای تحقق ایده هایش است. کمتر کارگردانی می توان یافت که پنج دهه با موضوع و مضمون طبقه کارگر فیلم بسازد. جان فورد ، با حدود صد و پنجاه فیلم در کارنامه، به عنوان یکی از پرکارترین فیلمسازان تاریخ، تنها در دو اثر جدی به صورت مستقیم به این پدیده می پردازد (خوشه های خشم و دره من چه سرسبز بود). یا لوکینو ویسکونتی ، تنها در فیلم زمین می‌لرزد به این موضوع می پردازد. البته نباید بی انصاف بود. چرا که امثال فورد و ویسکونتی، عقبه فیلمسازانی مثل کن لوچ را می سازند. کارگردانان کلاسیک دغدغه های بسیاری داشته اند، از جمله فقر و مبارزات طبقه کارگر. اما کن لوچ از همان ابتدا تا به امروز این دغدغه را با خود داشته است، و از همین رو قابل تحسین است. امیدوارم ارزشی های وطنی بالاخره دریابند که ارزش، در ادا و اطوار نیست، و ارزشی بودن رنج بسیار می خواهد. ارزشی واقعی کسی است که حقیقتا دغدغه باطن و اصل دین، که همان عدالت است را داشته باشد، و این راهی نیست که به این آسانی طی شود. پایان
چالش های عدالت خواهی در سینما
خیلی ساده میشه گفت عدالت خواهی در سینما، دو چالش (بحران) سر راه خودش داره. سعی می کنم هر دو مورد رو توضیح بدم:
1-چالش اول مربوط به ذات عدالتخواهی میشه: اصلا عدالتخواهی یعنی چی؟ عدالتخواهی یعنی حق مظلوم رو از ظالم بگیریم. یعنی اگه کسی بخاطر قدرت سیاسی و یا ثروتی که داشت، خواست زور بگه و حق کسی رو ضایع کنه، ما جلوی اون رو بگیریم. خب در این صورت اولین مشکلی که پیش میاد اینه که شما باید جلوی ظالم وایسین. و مطمئن باشین ظالم تا جایی که بتونه سعی میکنه شما رو از سر راهش برداره. قبلا توضیح دادم که دولت ها معمولا با سینمایی که بوی عدالتخواهی بده، مشکل دارن. نمونه اش رو هم گفتیم: مثلا سینمای نئورئالیست ایتالیا، با سانسور دولتی روبرو شد. یا سینمای نسبتا انتقادی آمریکا تو دوران رکود دهه سی، بعدش با موج سانسور مک کارتیسم (توسط شخص سناتور ژوزف مک کارتی) مواجه شد. این نکته هم وجود داره که سینمایی که راجع به بحران و فقر باشه، باعث میشه روابط تجاری کشورها دچار مشکل بشه. کشورها دوست دارن همیشه تصویر مثبت و زیبایی ازشون تو جهان نشون داده بشه، بخاطر همین فیلمایی که راجع به فقر و مشکلات اجتماعی باشه، هیچوقت با استقبال دولت ها روبرو نمیشه. همچنین معمولا دولت ها سعی میکنن وجود هر بحرانی رو انکار کنن، تا از زیر بار مسئولیت حل اون بحران شونه خالی کنن. اونا همیشه دوست دارن رسانه ها اصلا سراغ مشکلات نرن، تا افکار عمومی نفهمه که حکومت ضعیف عمل کرده و مطالبات بیشتری نکنه.
2-چالش دوم، بحث مخاطب و سرگرم کردن اونه. فرض کنیم شما همه موانع دولتی و سنگ هایی که احتمالا جلوی پاتون گذاشته میشه رو رد کردین و بالاخره مجوز رو بسلامتی گرفتین و دست به کار ساخت فیلم تون شدین. حالا یه مشکل دیگه دارین. باید مخاطب رو سرگرم کنین. تو موضوع فیلم شما، یعنی معضلات اجتماعی و فقر و بی عدالتی، کلا چه چیز جذاب و سرگرم کننده ای وجود داره؟ پس می بینید مشکل همش دولت نیس. یه نمونه این مطلب، سینمای دهه پنجاه آمریکاست. افسردگی دوران جنگ جهانی دوم باعث شد بعد از جنگ، در سینمای دوران رونق، فیلم های به اصطلاح بزن و برقص رواج پیدا کنه و فیلم های تلخ سینمای انتقادی دوران جنگ فراموش بشه. شما نمی تونید با معضلات اجتماعی، مخاطب رو راضی کنید.
فیلم هایی با موضوع نابسامانی اجتماعی یا اصطلاحا سینمای فقر و فحشا، فقط زمانی می فروشن که یا موضوع پرسروصدایی رو انتخاب کنن، مثلا یه مساله سیاسی روز، یا تو جشنواره های خارجی جایزه بگیرن. پس می بینیم این فیلما به صورت طبیعی مخاطب آنچنانی ندارن. شما نمی تونید تماشاگری رو که به دیدن فیلما و انیمیشن های پرزرق و برق روز عادت کرده، برای دیدن فیلمی درباره زندگی کارگران به سینما بکشونید. این نکته رو هم بخاطر داشته باشین که طبقه متوسط معمولا پول سینما رفتن و تفریح کردن رو داره، و طبقه متوسط عموما به دیدن این فیلما علاقه ای ندارن.
خب. خوب شد ما تو این قسمت تونستیم معضلات عدالتخواهی رو تو سینما بررسی کنیم. این دو تا چالش که توضیح دادم میتونه موضوع بحثمون تو جلسات انجمن باشه، و اینکه چطوری باید این مشکلات رو حل کنیم.
قرار بود یادداشت امروز به موضوع دیگری اختصاص یابد. دیدن این فیلم اما ماجرا را عوض کرد. نمی‌شود ازش گذشت. فیلم خوبی است. به شدت خوب.
فیلم را امروز بعداز ظهر دیدم. دوست دارم توضیح فیلم را از صحنه آخر شروع کنم: صدای کشیش می آید: «ادی!» می‌دانیم کشیش مرده است، پس صدا چیست؟ بار دیگر صدا می آید: «ادی، تو آزادی. دروازه بازه». نمایی از چهره پیروزمندانه ادی می‌بینیم و فیلم ناگهان تمام می شود. انگار مرگ ادی ورود به دنیایی است که دوربین قادر نیست چیزی از آن ضبط کند. همسرش به او می گوید: چطور است یک بار دیگر زندگی را شروع کنیم؟ و ادی می گوید: نمی توانید. شما تنها یک بار زندگی می کنید. صدای کشیش پایان فیلم به ما می گوید: قرار است بار دیگر زندگی شروع شود. و این همه ی فیلم است.
تنها یک بار زندگی می‌کنید اثر فریتز لانگ، در اواخر دهه سی میلادی روی پرده سینِما رفت. شاید به نظر برسد فیلم واکنشی به اوضاع نابسامان اقتصادی-اجتماعی زمان خود است -که قطعاً نیز هست-، اما به نظرم فراتر از آن، فیلم تصویری از جهان ذهنی فیلمساز است. در این تصویر، زندگی برای کسانی که می‌خواهند به دور از رذیلت های اخلاقی زندگی کنند، همانند زندانی است که تنها مرگ، می‌تواند رهایی از این زندان و قدم نهادن به آرامش ابدی باشد. هنری فوندا (ادی) و سیلویا سیدنی (جون)، نماد انسان‌های طردشده ای هستند که به سبب پاک بودنشان از رذیلت ها، جامعه آنها را چهره‌هایی تبه کار و جنایت پیشه می‌داند و اساساً امکان زندگی عادی را از آنان می گیرد. بازی هنری فوندا، اگرچه نقش یک جنایتکار را دارد، اما آنقدر معصومانه و اخلاقی هست که ما با او بیش از ماموران قانون، و بیش از چهره‌های بی‌تفاوتی که ظاهراً در جامعه پذیرفته شده ترند، همذات پنداری می کنیم. و سیلویا سیدنی که به بازی‌های خوبش معروف است.
فیلم به نوعی بازتاب دیدگاه مسیحی فریتز لانگ درباره مرگ و زندگی نیز هست. کشیش زندان در این فیلم، به شدت همدلی ما را برمی انگیزد. ادی در ابتدای فیلم به کشیش می گوید: اگر همه مردم مثل تو خوب بودند، زندان مثل خانه ارواح (خالی) می شد. کشیش در میانه فیلم، جان خود را فدا می‌کند تا ادی را نجات دهد، اما این قربانی شدن هم سودی ندارد، و ادی در نهایت به مرگ محکوم است. صدای کشیش در پایان فیلم، انگار از آن دنیا بشارت آزادی و زندگی دوباره را به ادی و همسرش می دهد.
فرم فیلم اساساً به گونه‌ای است که ما گذشت سریع زمان را حس می کنیم. درواقع بازتابی از گذران سریع یک زندگی سراسر ناکامی است. انگار زندگی این دنیا، آنقدر زودگذر هست که در برابر زندگی ابدی که در انتظار انسان است، به خیالی می‌ماند و تنها با مرگ است که دروازه جهان حقیقی گشوده می شود. فریتز لانگ برای بیان معانی مورد نظرش، به خوبی از تکنیک ها استفاده می کند. اساساً کارگردان های بزرگ همیشه حرف‌هایشان را نه در قالب شعار، که به صورت عملی و به زبان سینِما بیان می کنند.
در پایان فکر می‌کنم فیلم را می‌توان در این عبارت خلاصه کرد: اگر بخواهید به دور از پستی‌ها و پلشتی ها زندگی کنید، دنیا برای شما زندان خواهد بود. اما در صورتی که با پستی و بی مایگی مشکلی ندارید، دیگر زندانی نخواهید بود، چرا که به دیوارها و میله های تیره این زندان بدل خواهید شد.
یادداشتی بر فیلم تنها یک بار زندگی می کنید، اثر فریتز لانگ محصول 1937